‘open’baring is geen keizersnee

mijmeringen over het wisselende duizelingwekkende perspectief
van het bijbelboek Openbaring 

‘Keizersnee!’ Dat is wat een klasgenoot riep toen we godsdienstles in stommelden. De deur viel dicht in het gammele noodgebouw. Met alles wat we deden, deed het lokaal mee. Het neergooien van onze tas, het aanschuiven van onze stoel, de ramen en het hele lokaal trilde mee. En op het bord, dat nog wonder boven wonder aan de muur hing, stond met krijt (ja, ik kom uit die tijd) geschreven: ‘Open-baring’. En dat bracht mijn klasgenoot tot de duiding ‘keizersnee’. Maar we waren niet in een biologieles terechtgekomen, we zaten bij de godsdienstles over het Bijbelboek Openbaring. Wij, en ook de docent startten met een lach, het boek gaat tenslotte onder andere over weeën. Maar wat zou de rest van die les brengen?

Ik moest hieraan denken toen ik wat aan het mijmeren was over het bijbelboek Openbaring. Er komen op internet diverse artikelen en video’s voorbij over dit bijbelboek. En in het echte leven komen er vragen voorbij hoe en of dit bijbelboek handig is om chocola te maken van de tijd waarin we leven. Een paar gedachten wil ik graag delen. Ik hoop dat het je bevalt en op die keizersnee kom ik later nog even terug. Het zou nog wel eens van pas kunnen komen in het denken over dit bijbelboek.

Blik in de hemel
Boeken als Openbaring, maar ook Ezechiël, Daniël en Zacharias zijn boeken met veel visioenen en beelden die je voorstellingsvermogen nogal oprekken of zelfs te buiten gaan. Films zoals ‘The Hobbit’ zijn er niets bij. Ze zijn geschreven aan mensen die in verdrukking leven. Een volk in gevangenschap of mensen die te maken hadden met heftige vervolging. In ellendige tijden krijgen ze dan als het ware een kijkje in de hemel. Een soort kijkje achter de schermen die de lezer het perspectief geeft dat alles goed komt. Dat degene die hen onderdrukt niet de touwtjes in handen heeft. Bemoedigd de ellende voorbij kijken. Naast dat het perspectief geeft, helpt het ook om enigszins chocola te maken van de geschiedenis maar ook van de tijd waarin de ontvanger leeft en de tijd die nog gaat komen.

Camerapositie
Deze boeken gaan dus over het verleden en hebben een historisch perspectief. Maar ze gaan ook over het heden en hebben een profetisch perspectief waarmee de tijd wordt geduid. En ze hebben een toekomstperspectief. Tegelijk, en ik blijf dan even bij het boek Openbaring, zeggen ze ook iets over de kerk en staat het bol van de symboliek. Vanuit al die perspectieven kan je naar een boek als Openbaring kijken. Vergelijk het met allemaal camera’s die in een stadion hangen om een wedstrijd te verslaan. Ze kijken allemaal naar dezelfde wedstrijd vanuit verschillend perspectief. En omdat het boek zo bol staat van iets heel groots, kan je het boek (en ook de ‘losse’ passages) niet vangen in één perspectief om te ontdekken waar het over gaat.

Eindeloos perspectief
Als je die diverse camera’s voor ogen probeert te krijgen, dan voel je aan alle kanten dat het iets groots is. Duizelingwekkend. Je kan het bijvoorbeeld al merken aan het feit dat jij en ik leven met een tijdsbesef. Wij denken en hebben te dealen met tijd en volgorde. In de hemel speelt tijd geen rol, tenminste niet die tijd zoals wij die kennen. Als je dus een blik in de hemel krijgt middels zo’n visioen, dan word je even boven je eigen tijd uit getild. Je wordt zelfs even boven de tijd getild.

Verrekijker
Wat konden mensen met dat kijkje achter de schermen? Zonder dat helemaal te kunnen peilen, ik leefde niet in die tijd en heb niet met de ontvangers gesproken, lees ik wel wat terug in de Bijbel.

Allereerst wilden mensen in de tijd dat Israël in gevangenschap in Babel zat, graag het verhaal ontdekken achter het verhaal dat ze met het oog konden zien. Dat was niet anders in de tijd van de Romeinse onderdrukking. Sommige mensen kwamen met complottheorieën (Jes.8:12) of met manieren om de heersende macht te ontmaskeren of te tackelen. Juist in die onduidelijke en soms roerige tijden laat God zien welk verhaal er werkelijk achter het zichtbare zit. En dat gaat elke (al dan niet complot)theorie ver voorbij. Zelfs zo dat Paulus later zegt dat je niet tegen overheden of machten (of media) moet strijd en dat die strijd veel geestelijker is (Ef.6:12). De visioenen in de Bijbel laten je heel ver kijken. Verder dan je eigen kijkrichting of zicht.

Achteruitkijkspiegel
Een andere reactie zie ik bij de schrijver Mattheüs. Hij haalt veel teksten uit het Oude Testament aan, veel voorspellingen of profetieën. Hij doet dat achteraf, zelfs zo’n 30 jaar na het sterven van Jezus. Duiding achteraf om te laten zien dat dit klopt met het verhaal en de beloftes van God. Zou ik visioenen als een blauwdruk willen lezen van de tijd waarin ik leef, dan plaats ik een boek zomaar teveel in de tijd waarin ik leef. Dat terwijl het verhaal zelf veel breder en rijker is dan mijn eigen tijd. Sterker nog, met dat ik dat doe, plaats ik mezelf en mijn denken boven de tijd. Een plek & plan waar ik simpelweg niet bij kan, die ik niet kan bemeten en vastpakken. Ik trek dan teveel het boek mijn tijd in, denk te groot van mijn tijd en van mezelf. Die positie wil ik als mens niet innemen en ik pleit hier dus voor bescheidenheid en voorzichtigheid.

Vol verwachting…
Kan je er dan alleen maar achteraf iets mee?
Moet je dan alles maar een beetje afwachten en de boel de boel laten?

Nou nee, en in dat verband is het mooi om eens te kijken naar Maria. Zij leefde in een tijd van gemene onderdrukking en tegelijk ook van grote verwachting dat God zal komen en zal ingrijpen. En op het moment dat dat ook daadwerkelijk gaat gebeuren, komt God via een engel naar Maria toe. En Maria kan niets anders dan reageren met instemming. Zij kende Gods plan en beloften, zijn verhaal en reageert: ‘laat er maar gebeuren wat U hebt gezegd.’ Je zou kunnen zeggen dat het kennen en verwachten van Gods plannen haar zo goed als gelijk doet reageren. Vlak daarna zingt ze een lied waarin ze woorden uit die plannen citeert. Daarmee laat ze zien dat ze vertrouwd is met die plannen.

Als het erom spant, komt God zelf of via een engel of een droom naar mensen toe. Dit verhaal, maar ook de discussies rondom Openbaringen stimuleren mijn verwachting, maar geven me ook ontspanning. Als ik de verwachting levend houd dat Gods plannen werkelijkheid gaan worden, zal ik het gaan herkennen als het daadwerkelijk gebeurt. En het zou zomaar kunnen zijn dat God me daar persoonlijk ook nog wel een handje bij zal helpen.

Twee beelden om mee af te sluiten:

Keizersnee
In 2008 vertrokken we naar Lesotho om daar onder jongeren te werken. Toen wij naar dat mooie land in bergen (omringd door Zuid Afrika) vertrokken, waren we in verwachting van onze jongste zoon. Die is dus geboren op het zuidelijk halfrond. Tegen de tijd dat hij geboren zou kunnen gaan worden, waren we toevallig in Bloemfontein (Zuid Afrika) bij de gynaecoloog. Hij vond het beter om een nachtje in Bloemfontein te blijven en dat was maar goed ook. Tijdens die nacht werd onze jongste telg geboren. Dat was vlak voor de jaarwisseling. Op de laatste dag van het jaar, toen wij als gezin op de kraamafdeling van de eerste kreetjes & huiltjes genoten, werd het opvallend druk op de afdeling. Het bleek dat een heel aantal stellen gereserveerd hadden omdat ze graag hun kindje geboren wilden laten worden op de eerste dag van het nieuwe jaar. Een geplande geboorte met een niet-medische reden. Bij zo’n soort keizersnee laat je het dus niet gebeuren of geworden, je neemt letterlijk de tijd in eigen handen en je haalt het naar voren. Hoewel je met het boek ‘open’baring dat niet voor elkaar zult krijgen, die tijden zijn in Gods hand, vertoon je wel hetzelfde gedrag. Je zou zelfs kunnen zeggen dat je de weeën overslaat en het verhaal in eigen hand neemt. Nu is dat bij zo’n geplande keizersnee niet zo spannend. Maar bij de profetieën uit de Bijbel moet je volgens mij een houding aannemen waarbij je vol verwachting alles laat gebeuren en met de weeën gaat meepersen.
Ik stop even met dit beeld, dat lijkt me wel zo fris.

Bergzicht
Een ander beeld zou ook zomaar uit Lesotho kunnen komen, maar kom je ook gerust tegen in andere landen dan Nederland. Als je naar een berggebied toerijdt, vorm je je een bepaald beeld bij die bergen. Je krijgt een idee hoe hoog die bergen zijn, hoe ze verschillen van elkaar en waar ze staan. Maar hoe dichterbij je komt, hoe meer dat perspectief verschuift. Zowel in hoogte als in diepte. Het plaatje verandert helemaal als je niet meer op de grond onderaan de berg rijdt, maar tussen de bergen door slingert. Je ontdekt steeds meer en het perspectief verandert voortdurend. Zo groots en imposant dat je het totaal(plaatje) niet kan overzien en je het nodig hebt om erdoor te rijden, wandelen of zelfs klimmen…en soms ook weer even uit het gebied moet zijn om de indrukken en beelden te laten bezinken. Dat laat wat mij betreft zien dat je steeds vanuit verschillend perspectief met deze ‘open’baringen aan de slag moet gaan. Lezen, met elkaar in gesprek, van alle kanten bekijken en laten bezinken. Dat het gesprek over boeken als Openbaring in deze tijd weer sterker naar voren komt, is wat mij betreft ronduit winst.

Op ontdekkingstocht gaan. Wandelend, reizend, klimmend, vol verwachting maar ook vol ontspanning. Want als het erom spant, zal de gids annex vroedvrouw het verhaal ‘open’baren.

NB: Om in de beeldspraak van de bergen te blijven: dit artikel is ook een ontdekkingstocht. Niet volledig, niet af maar wel op weg.

PS: De foto boven dit artikel heb ik genomen in Lesotho vanuit de ‘gates of Paradise Pass’…I rest my case!